Περιγελαστικά (Σατιρικά) Δημοτικά Τραγούδια της Ερμιόνης

του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη

Ξέρουμε πως από το μάτι και τη γλώσσα του λαού κανένας δεν ξεφεύγει! Όλα τα παρακολουθεί και τα σχολιάζει ανάλογα! Σαρκάζει και ειρωνεύεται ανθρώπινα ελαττώματα, όπως την περιέργεια, την τεμπελιά, τη λαιμαργία, την ξινίλα, τη μιζέρια, την τσιγκουνιά, τη φλυαρία αλλά και σωματικά ελαττώματα. Ακόμα και διάφορες αταίριαστες κοινωνικές συμπεριφορές και καταστάσεις, του δίνουν τροφή και διέξοδο. Γελάει και ξεχνάει, για λίγο, τα δικά του προβλήματα και βάσανα. Πολλές φορές δε διστάζει ν’ αναφερθεί και σε ονόματα, μέσα στα τραγούδια που σκαρώνει.

Πρόκειται για τα «Περιγελαστικά ή Σατιρικά τραγούδια», μια ξεχωριστή κατηγορία των Δημοτικών μας Τραγουδιών με ιδιαίτερο  ενδιαφέρον. Στα τραγούδια αυτά επικρατεί ένας τόνος ευθυμίας και γέλιου, όχι και τόσο συνηθισμένος στη Δημοτική μας Ποίηση. Εδώ, ο «ανώνυμος» ποιητής χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια. Δε μιλά μόνο για καημούς και βάσανα, αλλά επικεντρώνεται στη διασκέδαση και τη φαιδρότητα.

Εντύπωση προκαλεί και η μουσική τους. Ο σκοπός, δηλαδή, που έχει επιλέξει ο δημιουργός τους, για να τραγουδηθούν. Νομίζω, πως και ο καλύτερος επαγγελματίας Μουσικοσυνθέτης, τόσο επιτυχημένη μουσική γι’ αυτού του είδους τα τραγούδια, δεν θα μπορούσε να συνθέσει.

Οι ημέρες της Αποκριάς, με τις διασκεδάσεις, τους χορούς, τα ξεφαντώματα και τα μασκαρέματα, είναι οι κατεξοχήν ημέρες που λέγονται τα σατιρικά τραγούδια. Θα σας παρουσιάσω δύο απ’ αυτά, που περιέχονται στην ανέκδοτη συλλογή μου «Δημοτικά Τραγούδια της Ερμιόνης».

Το πρώτο είναι καταγεγραμμένο από τη μητέρα μου. Δυστυχώς, δεν μπόρεσα να βρω και τη μουσική του. Σε όσους απευθύνθηκα, γνώριζαν μόνο τα λόγια.

Η βουλή της γριάς

Μια γριά μαγείρευε, πράσα με το βούτυρο

και της ήρθε μια βουλή, για να πάει να παντρευτεί.

Δίνει μία του τσουκαλιού και άλλη μια του μπακαλιού.

Πάρτε γάτες τα φαγιά και σεις σκύλοι τα ζουμιά,

γιατί εγώ θα παντρευτώ και θα σπιτονοικοκυρευτώ.

Το δεύτερο είναι ένα τετράστιχο, στ’ αρβανίτικα, που μου το τραγούδησε, γύρω στα 1980, ο μακαρίτης Αντώνης Τσούκας, αδελφικός φίλος του πατέρα μου, με τη σωστή, γλυκιά και σιγανή φωνή του.

Κούσσε σκούντι ντάρδ_ν

ρούσα με_τ μπάρδ_ν

Κούσσε σκούντι μυδαλένε

ρούσα με μελαχρινένε.

Ποιος τίναξε την αχλαδιά

η ξανθιά με την άσπρη.

Ποιος τίναξε τη μυγδαλιά

η ξανθιά με τη μελαχρινή.

Ανάλογο με το προηγούμενο και το παρακάτω τετράστιχο, που κι αυτό μου είχε πει ο «κυρ» Αντώνης. Το τραγουδούσαν οι Ερμιονίτες στον παπα-Μιχάλη Μπούρλα, άνθρωπο ευχάριστο, γλεντζέ και κουβαρντά, που συνήθιζε να κερνά τις παρέες, όταν χόρευε...

Παπαδιά μωρ’ παπαδιά

παπαδιά πού είν’ ο παπάς,

ο παπάς ο μερακλής

ο διπλοτριπλοχορευτής.

Τελειώνοντας παραθέτω τη μουσική του αρβανίτικου τετράστιχου με Βυζαντινή και Ευρωπαϊκή σημειογραφία.